RZEKA SAMA I JEJ DORZECZE
Rzeka Sama stanowi lewobrzeżny dopływ Warty, czwartej pod względem długości rzeki w Polsce. Swój początek bierze ona na łąkach w okolicach wsi Batorowo na wysokości 90 m n.p.m., natomiast uchodzi do Warty na terenie miasta Obrzycko (181,9 km biegu). Całkowita długość Samy wynosi 44,2 kilometry. Sama jest typową rzeką nizinną o średnim spadku 1,09%. Rocznie rzeka dostarcza do Warty około 19 milionów m3 wody.
Początkowo w swoim górnym biegu Sama płynie w kierunku zachodnim, polodowcową rynną, przepływając przez położone w niej jezioro Lusowskie, a następnie po 2 km zmienia kierunek na północny, płynąc dalej wąską zabagnioną doliną. W okolicach Jankowic i Gaju Wielkiego rzeka tworzy rozległe rozlewiska, porośnięte sitowiem, trzciną, wikliną i kępami topoli. W okresie międzywojennym w starorzeczu Samy kopano torf na opał. Poprzez kanał Bytyński łączy się ona z Jeziorem Bytyńskim. Środkowy odcinek rzeki stanowi wąska i prawie bezleśna dolina. Niespełna 8 km przed ujściem rzeka zmienia kierunek na północno-zachodni. Dolina staje się głębsza, a w otoczeniu przypomina potok górski. Sama po drodze przyjmuje spływ jezior: Bytyńskiego, Lubosińskich, Buszewskiego, Pamiątkowskiego, Szamotulskiego, Sycyńskiego.
Turystyczne wykorzystanie Samy jest dość mocno ograniczone. Rzeka jest dostępna dla kajakarzy wyłącznie przy wysokim stanie wody. W dolnym biegu występuje dość często konieczność przenoszenia sprzętu z uwagi na zalegające pnie, mostki i śluzy. Trasa ma postać długich prostych odcinków na przemian z silnymi meandrami. Końcowy odcinek w głębokim jarze uniemożliwiającym oglądanie mijanego terenu.
ŚRODOWISKO NATURALNE
Region Doliny Samy położony jest w centrum województwa wielkopolskiego, w dorzeczu Warty, na północny-zachód od Poznania.
Krajobraz Doliny Samy ukształtowany został w wyniku zlodowacenia bałtyckiego ok. 15 000 lat temu. Ustępujący pod wpływem ocieplenia się klimatu lądolód pozostawił po sobie równinny krajobraz, urozmaicony nielicznymi wzniesieniami. Najniżej położonym miejscem w tym obszarze jest ujście rzeki Samy do Warty w Obrzycku, a położone na wysokości 42,5 m n.p.m. Dolina rzeki Warty i położone na północ od niej tereny Puszczy Noteckiej stanowią fragment kotliny Gorzowskiej. Pozostałe tereny regionu Doliny samy stanowią obszar moreny dennej. Wysokość bezwzględna rośnie w miarę oddalania się od Warty na południe. Okolice Szamotuł położone są na wysokości ok. 70 m n.p.m., natomiast Kaźmierza, Rokietnicy i Tarnowa Podgórnego na wysokości około 90 m n.p.m.
Omawiany region położony jest w większości w dorzeczu rzeki Samy, mającej 44,2 km długości. Jedynie większa część Gminy Rokietnica i wschodnie rejony Gminy Tarnowo Podgórne należą do zlewni Samicy Kierskiej. Dość mocno rozbudowaną sieć rzeczną tworzą liczne strumienie i rowy m.in. Rów Przybrodzki, Struga Jankowicka, Rów Gałowski, Kanał Bytyński, Struga Otorowska. Największym jeziorem tego terenu jest jezioro Bytyńskie w gminie Kaźmierz.
Gleby regionu w większości należą do średniourodzajnych, przeważnie III i IV klasy bonitacyjnej. Najlepsze występują w okolicach Kaźmierza. Są to iły pochodzenia lodowcowego, typu zastoiskowego, dość ciężkie w uprawie. Dolina Samy pozbawiona jest znaczących bogactw naturalnych. Występują tu kopaliny użyteczne takie, jak żwiry, piaski i gliny. W pobliżu Obrzycka i Szamotuł występują niewielkie pokłady soli i gipsu, a także związków siarki, natomiast w południowo-zachodniej części nieduże złoża gazu ziemnego, eksploatowane na potrzeby lokalne (złoża Młodasko i Jankowice).
Klimat regionu Doliny Samy podobny jest do klimatu całej Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Posiada on cechy charakterystyczne dla klimatu kontynentalnego i oceanicznego. Jest to rejon o najniższym w Polsce opadzie (poniżej 500 mm), najwyższej ilości dni słonecznych w roku (ponad 50) i najniższej ilości dni pochmurnych (poniżej 130). Średnia temperatura roczna wynosi około 8 stopni Celsjusza, a liczba dni mroźnych wynosi od 100 do 110. Przeciętny czas trwania pokrywy śnieżnej wynosi 50-80 dni, a okres wegetacyjny trwa 210 do 220 dni.
